پیام خراسان - به گزارش ، هاورکرافت، که به عنوان هواناو نیز شناخته می‌شود، یک وسیله نقلیه منحصر‌به‌فرد است که بر روی بالشتکی از هوای فشرده حرکت می‌کند. این طراحی خاص به آن اجازه می‌دهد تا بر روی سطوح مختلف از جمله آب، زمین و حتی گل و لای حرکت کند. ایده اولیه ساخت هاورکرافت به کریستوفر کاکرل برمی‌گردد که در دهه 1950 با استفاده از اصول فیزیکی جریان هوا و فشار، این وسیله را ابداع کرد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
عملکرد هاورکرافت به این صورت است که پروانه‌های آن هوای بیرونی را به زیر سازه منتقل می‌کنند و باعث ایجاد یک بالشتک از هوای فشرده می‌شوند. این بالشتک نیروی بالابرنده‌ای ایجاد می‌کند که وسیله را از سطح زمین بلند کرده و به آن امکان حرکت بر روی سطوح مختلف را می‌دهد. این ویژگی منحصر‌به‌فرد باعث کاهش اصطکاک و افزایش سرعت حرکت هاورکرافت می‌شود. به همین دلیل، هاورکرافت‌ها در مقایسه با قایق‌ها و دیگر وسایل نقلیه دریایی، قابلیت مانور بیشتری دارند. هاورکرافت‌ها کاربرد‌های گسترده‌ای دارند. آنها در حمل و نقل مسافران و کالا‌ها بین جزایر و سواحل، به ویژه در مناطقی که دسترسی به لنگرگاه‌ها دشوار است، بسیار مفید هستند. همچنین، در عملیات‌های نظامی برای جابجایی نیرو‌ها و تجهیزات در مناطق صعب العبور استفاده می‌شوند. علاوه بر این، در شرایط بحرانی مانند بلایای طبیعی، هاورکرافت‌ها می‌توانند به عنوان وسیله‌ای برای رساندن کمک‌ها به مناطق دورافتاده عمل کنند. با وجود چالش‌هایی که در طراحی و ساخت اولیه هاورکرافت وجود داشت، این وسیله به سرعت محبوبیت پیدا کرد و امروزه در کشور‌های مختلف جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. هاورکرافت‌ها نه تنها یک نوآوری در حمل و نقل هستند بلکه نشان‌دهنده توانایی انسان در استفاده از علم و تکنولوژی برای حل مشکلات عملیاتی در شرایط مختلف نیز هستند. 

کاکرل، مهندس بریتانیایی در سال 1952 با استفاده از آزمایش‌های ابتدایی و ترکیب فناوری‌های موجود، توانست اصول کاربردی یک وسیله نقلیه متکی به بالشتک هوا را ثابت کند. او چندین مدل از طراحی هاورکرافت خود را در منطقه‌ی سامرلیتون، در اوایل دهه 1950 ساخت و آزمایش کرد. او با استفاده از یک موتور جاروی برقی و دو قوطی استوانه‌ای، توانست اصول عملکرد یک وسیله نقلیه که بر روی بالشتکی از هوای فشرده حرکت می‌کند را آزمایش کند. در این آزمایش‌ها، او متوجه شد که با دمیدن هوای فشرده به زیر سازه، می‌توان وسیله‌ای ایجاد کرد که به آسانی بر روی سطوح مختلف از جمله آب و زمین حرکت کند. این کشف به او این امکان را داد که نشان دهد چگونه می‌توان با ایجاد یک بالشتک از هوای فشرده، نیروی بالابرنده‌ای تولید کرد که وسیله را از سطح زمین بلند کند. او مدل را در مقابل کارشناسان و وزرای مختلف دولت به نمایش گذاشت، اما علیرغم تلاش‌های بی وقفه برای تامین بودجه، هیچ شاخه‌ای از ارتش علاقه‌مند نبود، او بعد‌ها به شوخی گفت: "نیروی دریایی گفت این هواپیما است نه قایق؛ نیروی هوایی سلطنتی گفت این قایق است نه هواپیما؛ و ارتش هم بهیچوجه علاقه نشان نمی‌داد ". کاکرل در نهایت توانست شرکت توسعه تحقیقات ملی را متقاعد کند تا هزینه‌ی توسعه یک مدل در مقیاس کامل را تأمین کند؛ و بدینگونه این نوآوری نه تنها توجه مهندسان و نظامیان را جلب کرد، بلکه به سرعت به یک فناوری مهم در حمل و نقل دریایی و هوایی تبدیل شد. کاکرل با این ایده توانست هاورکرافتی بسازد که قابلیت حرکت بر روی گل نرم، آب و زمین سفت را داشت. این ویژگی‌ها باعث شد تا هاورکرافت به عنوان یک وسیله نقلیه چندمنظوره شناخته شود و کاربرد‌های متنوعی در زمینه‌های نظامی و غیرنظامی پیدا کند. پس از آن این فناوری به سرعت مورد توجه ارتش‌ها و سازمان‌های مختلف قرار گرفت. در اواخر دهه 1950، ارتش سلطنتی بریتانیا اولین کاربر نظامی این نوع وسایل نقلیه شد و به دنبال آن کشور‌های دیگری مانند ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی نیز به جمع دارندگان هاورکرافت پیوستند. در دهه 1960، هاورکرافت‌ها به عنوان وسایل حمل و نقل عمومی نیز معرفی شدند. اولین هاورکرافت مسافربری که رسماً شروع به کار کرد، Vickers VA-3 نام داشت که در تابستان 1962 در ولز فعالیت خود را آغاز کرد. همچنین، هاورکرافت SR-N4 که توانایی حمل اتومبیل و مسافر را داشت، در سال 1968 معرفی شد و به یکی از نماد‌های حمل و نقل دریایی تبدیل گردید. امروزه هاورکرافت‌ها در کشور‌های مختلف جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بعد از انقلاب اسلامی در سال 1357، وضعیت هاورکرافت‌ها در ایران تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی و نظامی قرار گرفت. ایران پیش از انقلاب، به یکی از پیشگامان استفاده نظامی از این وسایل تبدیل شده بود. نیروی دریایی ایران در زمان جنگ ایران و عراق از این هواناو‌ها برای جابجایی سریع نیرو‌ها و تجهیزات استفاده می‌کرد و کارآیی بالای آنها در عملیات‌های مختلف به اثبات رسید. هرچند به دلیل تحریم‌ها، ایران قادر به خرید قطعات یدکی و پشتیبانی از خارج نبود با این حال، ناوگان هواناو‌های موجود به فعالیت خود ادامه داد. تا اینکه در اواخر دهه 70، صنایع دفاعی ایران توانستند نخستین هواناو ایرانی را با نام یونس بسازند. این هواناو‌ها بر اساس مدل‌های خریداری‌شده طراحی شدند و هدف اصلی آنها خودکفایی و بی‌نیازی به خارج بود. وزارت دفاع ایران دو نوع هواناو بومی به نام‌های یونس و تندر تولید کرد. این هواناو‌ها بر اساس مدل‌های قدیمی طراحی شده‌اند، اما با ارتقاء سیستم‌های الکترونیکی و تسلیحاتی همراه بودند. هواناو‌های ایرانی همچنان در تمرینات و عملیات‌های معمول شرکت دارند و گزارش‌هایی مبنی بر تبدیل برخی از آنها به سکوی موشکی سریع وجود دارد. متخصصان دفاعی کشور به طراحی و ساخت هواناو‌های جدید با جنس کامپوزیت پرداخته‌اند که قابلیت‌های بیشتری نسبت به مدل‌های قبلی دارند. این هواناو‌ها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مانند جست‌و‌جو و نجات یا باربری نظامی مورد استفاده قرار گیرند.

هوا ناو یونس هواناو یونس نیز یکی از دستاورد‌های مهم ایران در زمینه ساخت شناور‌های چندمنظوره است که به عنوان یک شناور آبی-خاکی طراحی و ساخته شده است. این هواناو به ویژه برای عملیات در مناطق ساحلی و باتلاقی مناسب است و قابلیت جابجایی سریع نیرو‌ها و تجهیزات را دارد. هواناو یونس در چندین مدل تولید شده است، از جمله یونس 1، یونس 2 و یونس 6 که هر کدام ظرفیت‌های متفاوتی برای حمل نفرات دارند. به عنوان مثال، یونس 1 قادر به حمل 2 نفر و یونس 6 می‌تواند تا 6 نفر را جابجا کند. اوج طراحی در خانواده هواناوها، ساخت یونس 22 با قابلیت حمل هجده نفر به سفارش نیروی دریایی سپاه پاسداران بود. نکته مهم در ساخت یونس 22 این است که تمامی سامانه‌ها و زیرسامانه‌های آن توسط متخصصین داخلی در پژوهشکده هوا و دریای شیراز ساخته شده است. هواناو یونس با استفاده از موتور دیزلی خاصی به نام دوتیس طراحی شده است که باعث افزایش کارایی و کاهش مصرف سوخت آن می‌شود. این هواناو دارای سرعت و چالاکی بالایی است و می‌تواند در سطوح مختلف آب، گل و لای، و زمین‌های باتلاقی حرکت کند. یکی از ویژگی‌های بارز این هواناو توانایی عبور از مناطق مین‌گذاری شده بدون نیاز به تجهیزات خاص است، که آن را برای عملیات‌های نظامی و امدادی بسیار کارآمد می‌سازد. هواناو یونس به عنوان یک وسیله چندمنظوره، کاربرد‌های متنوعی دارد. این شناور می‌تواند در عملیات‌های گشت‌زنی، امداد و نجات، حمل بار در مناطق بدون اسکله و همچنین کنترل شیلات مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، یونس قابلیت جابجایی پرسنل شرکت‌های فعال در دریا و اجرای مأموریت‌های زیست‌محیطی را نیز دارد. به دلیل طراحی بومی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، هواناو یونس به عنوان یک رقیب جدی برای نمونه‌های خارجی شناخته می‌شود. توسعه هواناو یونس نشان‌دهنده پیشرفت‌های قابل توجه ایران در عرصه فناوری دریایی است. با توجه به نیاز‌های نظامی و غیرنظامی کشور، این هواناو‌ها به طور مداوم مورد آزمایش قرار گرفته و بهبود یافته‌اند. توانایی‌های عملیاتی بالای هواناو یونس آن را به یکی از گزینه‌های اصلی برای نیروی دریایی ایران تبدیل کرده است. هاورکرافت پیروزان یک شناور بومی است که توسط وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران طراحی و در حال ساخت است. این هاورکرافت به عنوان اولین هاورکرافت بومی برای نیروی دریایی ایران شناخته می‌شود و انتظار می‌رود تا پایان سال 2025 به نیروی دریایی ملحق شود. پیروزان دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را با سنگین‌ترین هاورکرافت‌های موجود در نیروی دریایی برابر می‌کند. طراحی این هاورکرافت از سال‌ها پیش آغاز شده و در حال حاضر در مراحل نهایی ساخت قرار دارد. از جمله قابلیت‌های آن می‌توان به قدرت تسلیحاتی بالا و تطابق با نیاز‌های روز نیروی دریایی اشاره کرد. هاورکرافت پیروزان به دلیل توانایی‌های خاص خود، توانایی عبور از سطوح مختلف، از جمله آب و زمین‌های نرم را دارد و می‌تواند در عملیات‌های نظامی و امدادرسانی مورد استفاده قرار گیرد. این شناور به سیستم‌های پیشرفته‌ای برای ناوبری و کنترل مجهز خواهد بود و انتظار می‌رود که نقش مهمی در تقویت توانمندی‌های دریایی ایران ایفا کند. یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد پیروزان، قابلیت نصب سامانه‌های موشکی بر روی آن است. این شناور به عنوان اولین هاورکرافت در جهان محسوب می‌شود که به سامانه موشکی مجهز شده و توانایی شلیک موشک کروز ضد کشتی را دارد. همچنین، پیروزان به سامانه‌های شناسایی سونار مجهز شده و قابلیت شلیک اژدر نیز به آن افزوده شده است. هاورکرافت سراج 1: این شناور با استفاده از فناوری‌های پیشرفته طراحی شده و دارای سرعت، کارآیی و قدرت مانور بالایی است. بدنه آن از فایبرگلاس ساخته شده و مجهز به سیستم‌های مخابراتی و ناوبری الکترونیکی بومی است. هاورکرافت جست‌و‌جو و نجات: این مدل غیرنظامی دارای ظرفیت حمل 22 مسافر و 20 تن بار است و می‌تواند با سرعت 80 کیلومتر بر ساعت حرکت کند. از مهم‌ترین کاربرد‌های هاورکرافت‌ها در دوران جنگ ایران و عراق بوده است. در آن زمان، هاورکرافت‌ها به عنوان ابزاری حیاتی برای رساندن آذوقه و نیرو به مناطق محاصره شده، به ویژه آبادان، عمل کردند و نقش کلیدی در حفظ توان مدافعین ایفا کردند. در سال‌های اخیر، هاورکرافت‌های ایرانی به ویژه مدل‌های BH.7 و تندر به منظور انجام عملیات‌های مختلف نظامی و امدادرسانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این هاورکرافت‌ها قادر به انجام مأموریت‌های نظارتی، گشت‌زنی، مبارزه با قاچاقچیان و عملیات‌های هیدروگرافی هستند. همچنین، این شناور‌ها در رزمایش‌های نیروی دریایی ایران شرکت کرده و توانایی شلیک موشک کروز از روی خود را نیز دارند که این قابلیت به تازگی به آنها اضافه شده است. به طور کلی، هاورکرافت‌های ایرانی نه تنها در عملیات‌های نظامی بلکه در موارد امدادرسانی و حفاظت از محیط زیست نیز فعال بوده‌اند. آنها می‌توانند در آب‌های کم عمق و مناطق صعب‌العبور حرکت کرده و به عنوان سکوی پرتاب موشک عمل کنند، که این ویژگی‌ها به افزایش قدرت دفاعی و امنیت ملی ایران کمک می‌کند.

هاورکرافت‌ها، که به عنوان شناور‌های سطحی با قابلیت حرکت بر روی آب و زمین‌های نرم شناخته می‌شوند، در طول سال‌ها پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند. در حال حاضر، هاورکرافت کلاس زوبرا (Project 1232.2 Zubr) به عنوان یکی از بزرگترین و پیشرفته‌ترین هاورکرافت‌های جهان شناخته می‌شود. این هاورکرافت متعلق به اتحاد جماهیر شوروی سابق است و در سال 1989 به خدمت گرفته شده است. طول آن 58.3 متر و عرض آن 25.6 متر است. وزن این هاورکرافت در حالت استاندارد حدود 500 تن و در حالت حداکثر به 550 تن می‌رسد. سرعت حداکثر آن 63 نات (حدود 115 کیلومتر بر ساعت) بوده و برد آن در حالت بارگذاری کامل و با سرعت 55 نات حدود 300 مایل دریایی (حدود 555 کیلومتر) است. نیروی پیشرانه هاورکرافت کلاس زوبرا شامل سه موتور توربین گازی MT-70 با قدرت هر کدام 10,000 اسب بخار و دو موتور توربین گازی NO-10 با قدرت مشابه است. این هاورکرافت قادر است به راحتی از روی آب و زمین‌های نرم عبور کند و به دلیل طراحی خاص خود، برای عملیات‌های نظامی و حمل و نقل نظامی بسیار مناسب است. تعداد تولید شده از این نوع هاورکرافت به سختی به 20 فروند می‌رسد و در حال حاضر تنها چند فروند از آن در خدمت نیروی دریایی روسیه هستند. مدل SR.N4، که به نام کلاس مانتباتن Mountbatten class, نیز شناخته می‌شود، توسط شرکت British Hovercraft Corporation در دهه 1960 طراحی شده است. این مدل قادر بود تا 418 مسافر و 60 خودرو را حمل کند و به همین دلیل بزرگ‌ترین هاورکرافت زمان خود محسوب می‌شد. این هاورکرافت با چهار موتور Rolls-Royce Proteus حرکت می‌کرد و می‌توانست به سرعت‌های کروز 65 نات (حدود 120 کیلومتر در ساعت) دست یابد. از آنجا که عمدتاً برای عبور از کانال مانش بین انگلستان و فرانسه استفاده می‌شد، از سال 1968 تا آخرین عبور خود در سال 2000 در خدمت تجاری بود.